Eth sindic d'Aran, Francés Boya, a parlat clar. Ei eth moment de deféner er Estatut aprovat pera majoria des aranesi e es araneses, perque garantís eth nòste dret d'autonomia e era lengua pròpria, er aranés, aué en ua situacion d'incertesa pes recorsi d'inconstitucionalitat presentadi peth PP ath Tribunau Constitucionau. Ua demana ara quau s'aurien de híger es principaus fòrces politiques d'Aran entà hiscar ara retirada d'aguesti recorsi. Atau ac a manifestat en marc dera commemoracion deth 30au aniversari dera constitucion deth Conselh Generau Provisionau entà reivindicar era reinstauracion dera maxima institucion d'autogovèrn dera Val d'Aran. Peth sòn interès, reprodusisqui ara seguida era intervencion deth Sindic.
INTERVENCION DETH SINDIC D'ARAN EN ACTE DE COMMEMORACION DETH 30AU ANIVERSARI DETH CONSELH GENERAU PROVISIONAU (Aran, 2 de deseme de 2009)
Aué èm ací peth coratge d’ues persones que, sense mieis ne recorsi, mès damb tota era illusion e eth desir de hèr justícia istorica, entestèren en 1979 era reivindicacion democratica entà qu’Aran recuperèsse es sues institucions d’augovèrn per miei deth Conselh Generau d’Aran, reinstaurat ara fin en 1991. Èm ací en aunor ath sòn prètzhèt, qu’a permetut possar un moviment autonomista neishut hè dejà 30 ans e qu’a desembocat en un present d’assolidament e arrefortilhament der autogovèrn dera Val d’Aran en ua Catalonha modèrna, en ua Espanha plurau e democratica.
Coma aué, ère tanben un 2 de deseme, mès der an 1979. Alavetz, fòrça des presents ací s’amassèren ena Casa dera Vila de Vielha ena prumèra session deth Conselh Generau Provisionau, dempús dera sua constitucion eth 2 de seteme ena glèisa de Santa Maria de Cap d’Aran. Ena aguesta amassada de deseme, Arturo Calbetó siguec escuelhut secretari generau e, entre d’auti punts, s’aprovèc qu’era casa deth Senhor d’Arròs siguesse era sedença deth Conselh Generau Provisionau. S’acordèc dotar ath Conselh d’un umil pressupòst de 300.000 pessetes. Aguest ei un petit exemple que servís entà illustrar eth contèxte en qué dèc lum ath Conselh Provisionau. Tot ère per hèr e tot ère possible, coma diderie eth poèta. Se tractaue de començar de nau, de reempréner er hiu dera istòria, talhat en 1834, quan era Reiau Cedula abolic es institucions pròpries.
Artenhuda era majoria d’edat e quan, seguint er exemple, enguan a artenhut per prumèr viatge un pressupòst de 30 milions d’èuros, eth Conselh Generau d’Aran se sent damb era obligacion de reconéisher eth trabalh de toti aqueri qu’an precedit eth sòn prètzhèt, coma govèrn dera Val d’Aran, coma eth govèrn mès propèr des aranesi e es araneses amassa damb es ajuntaments, des que celebrèrem tanben, eth passat mes de mai, eth trentau aniversari.
Quan tot ère per hèr, quan, tot just, era democràcia daue es prumèri passi, es cargues elèctes locaus dèren eth pas decisiu entà sajar de recuperar eth camin perdut der autogovèrn, que non vedec era prumèra lei de regim especiau dempús de dètz longui ans de negociacion damb era Generalitat. Deishatz-me, en aguest punt, reconéisher enes persones d’Arturo Calbetó, Emilio Medan e Francisco Berdié, secretari generau e sots-secretaris deth Conselh Provisionau, respectivament, es lideratges e era capacitat des qu’amièren a bon pòrt es desirs deth pòble aranés entà tornar a èster, entà non pèrder era consciéncia de saber qu’èm vius, qu’èm ací e que i volem seguir damb totes es conseqüéncies.
Totun, aué podem assegurar damb gòi qu’eth camin dubèrt hè trenta ans ei fèrm e ben traçat, perque eth pòble aranés a decidit damb era sua volentat inquebrantabla de seguir-le amassa coma ua comunautat liura d’iguals, que vò pervíuer, en contèxte dera globalizacion, damb era sua identitat mès pregona e autentica e, per aquerò, mès valurosa, en passar de generacion en generacion, a trauèrs de persones de provenences ben dispariones en cultura, ideologia, classe o religion.
An passat 30 ans d’ençà dera constitucion deth Conselh Generau Provisionau. An passat lèu 20 ans d’ençà dera aprobacion dera lei d’Aran de 1990. Consolidat eth Conselh Generau d’Aran, ara èm en plen procès de revision dera norma de regim especiau entà assegurar er autogovèrn e aumentar era sua capacitat entà exercir es competéncies damb mès e mielhors garanties ath servici deth benestar des ciutadans e es ciutadanes.
En aguest periòde fructifèr entar autogovèrn, eth Conselh Generau a anat aquerit diuèrses competéncies en matèries plan fonamentaus entara vida vidanta des persones. Ara, en aguesta naua etapa, volem garantir era prestacion eficaça des servicis, sustot en aguesti moments de dificultats economiques entà fòrça familhes. Er autogovèrn non ei pas ua finalitat en si, senon qu’ei un mejan entà mielhorar es condicions de vida des persones a compdar dera proximitat, que permet dar compde de forma lèu immediata des decisions prenudes coma govèrn.
Se tracte, totun, d’apregondir eth marc der autogovèrn coma era expression dera volentat d’èster d’un pòble e de mielhorar eth bon servici as persones que viuen e trabalhen en Aran.
Permetetz-me, totun, de hèr ua referéncia ath moment actuau en qué mos trapam, quan er Estatut que mos a de perméter revisar e actualizar eth règim especiau se tròbe ara demora d’ua seténcia deth Tribunau Constitucionau qu’a de resòlver es recorsi d’inconstitucionalitat presentadi per un partit politic, dempús de tres ans d’ençà dera aprobacion dera norma en Parlament e enes Còrts e en referèndum peth pòble de Catalonha, a on tanben i cau includir ath pòble d’Aran. La voi hèr, aguesta referéncia, perque eth debat generat ar entorn dera “dignitat de Catalonha” afècte tanben ar autogovèrn aranés. Voi díder qu’era dignitat de Catalonha ei tanben era dignitat dera Val d’Aran, perque es recorsi interposadi s’adrecen tanben contra era identitat aranesa, er autogovèrn e era lengua pròpria. Tota ua afrenta contra era dignitat d’Aran e era sua lengua, que merite era desaprobacion deth Govèrn d’Aran e era sua demana entà retirar aguesti recorsi en Tribunau Constitucionau.
Voi profitar entà hèr ua crida a favor der Estatut, perque garantís eth dret d’autonomia d’Aran. Deféner er Estatut vò díder desvolopar un mielhor autogovèrn per miei d’ua naua lei de regim especiau. Deféner er Estatut vò díder garantir, per miei dera Lei d’Educacion, qu’er aranés sigue era lengua veïculara dera escòla. Deféner er Estatut vò díder arténher, per prumèr viatge, ua Lei der Aranés, er auantprojècte dera quau eth Govèrn dera Generalitat a elaborat entà desplegar era normalizacion complèta dera lengua en Aran e era sua promocion en Catalonha, coma lengua oficiau, segontes establís eth madeish Estatut.
Eth coratge demostrat pes que hè trenta ans s’anticipèren ath règim d’autonomia deth quau aué gaudim mos a de possar a deféner damb era madeisha veeméncia, fòrça e sapiença çò que mos aperten coma pòble que se bastís cada dia e se projècte en futur a favor des persones que, en cada moment, son e hèn Aran. Aqueth ei eth sòn exemple, aguest ei eth nòste prètzhèt.
Cap comentari:
Publica un comentari a l'entrada