Bach

Ja sabem qu’era Setmana Santa ei temps de processons (pensi ena de Bossòst) e concèrts de musica sacra, entre d’auti elements qu’era sàvia tradicion a sabut mantier cada an. Non manquen jamès es passions de Bach enes programes culturaus des granes ciutats. Tan solemna era de Sant Matèu, tan intima era de Sant Joan. Semblen depurar er estil dirècte des evangèlis. Era simpla narracion deven pregària, e era possibla desconfidança s’esvaís e acabe estant probabla interpellacion. Quan escotam era musica de Bach, e la tornam a escotar (perque non ac podem deishar de hèr), demoram damb còr adocit, contengut e liberat ath temps. Dilhèu quauque venedor de prozacs parlarie de tranquillitat d’esperit. Pòt èster. Ei vertat que, ath principi, ua inquietud mos agace e mos hèr a estornejar, mès, ara fin, se sòl daurir ua henerecla d’esperança. De viatges, mos ven en forma de timida alendada, e alavetz mos dèishe, dauant des sues pòrtes, tot estordidi, en tot badar, coma mainatges innocents a punt d’arténher era man d’un adult, en un acte de gòi anticipat que se fruste coma recerca insauvabla. Musica de dificil equilibri entre emocion e contencion. Non ei expansiva, coma era que mos pòden regalar es romantics, ei era de Bach ua musica que se hique ben laguens e da ua auta mesura des causes: dilhèu era unica possibla, en miei dera adversitat. Diden qu’era musica ei frut deth diable, e eth topic mane qu’era de Bach ei òbra de Diu. Mès, en aguesti ahèrs der art, qui ei Diu e qui eth diable? “Eth món occidentau a dat lum e a bastit es sues òbres mès beròies d’ençà der esperit dera religion”, assegure Hans Urs von Balthasar. E pòt èster, com tanben qu’es òbres mès beròies neurissen er esperit e de viatges ne hèn a nèisher un de nau. Mès açò ja ei matèria d’un aute article.

(Diari Segre, 23 d'abriu de 2011)

Hèr mès Aran

Profiti aguest dia de hèsta (pas entà toti) entà hèr ua parada en camin e compartir quauqua pensada. Aué ei Diuendres Sant. Ath marge des credences o descredences de cada un, ei un bon dia entà pensar, aumens pensar, en totes aqueres persones "crucificades" injustament (de "pòble crucificat" parlen quauqui teològs), ei a díder, d'aqueri que morissen abantes d'ora o es que simplament ac passen mau, fèbles e vulnerables, mautractadi e umiliadi, dilhèu fisicament, dilhèu sociaument e economicament. Son tanti! D'aquiu er escàndol dera creu cristiana, non pas perque sigue exclusiva deth sòn fondador, senon perque met er accent en patiment des persones e es que passen tot tipe de malurs.

Pr'amor d'açò, non pogui enténer era politica d'ua auta forma que non sigue justament coma servici ara comunitat, especiaument ad aqueri que mès ac an de besonh, mès encara en aguesti tempsi de dificultats. Com sabetz, s'apròpen es eleccions municipaus e ath Conselh Generau, qu'auràn lòc eth pròplèu 22 de mai. Unitat d'Aran encare aguest periòde damb ua esperança renauida, conscienta des dificultats economiques, mès ath còp coratjosa entà superar-les toti amassa sense qu'arrés demore entà darrèr.

Era reactivacion economica, eth foment deth trabalh e era atencion as persones son entà UA es prioritats a resòlver enes pròplèu ans, segontes podem liéger en darrèr numerò dera revista VEDIAU. UA vò dar un pas entà dauant e bastir un Aran mielhor. Entad aquerò, ei fòrça important qu'eth projècte que represente pogue revalidar era sua majoria e torne a èster prumèra fòrça municipau e de país, pr'amor qu'ei eth que mès se semble ara societat. Ei dubèrt, transversau, solid, respectuós e propositiu, en paraules de Paco Boya.

En aguest camin fòrça illusionant, UA ja a presentat era candidatura entath Conselh Generau, er Ajuntament de Vielha-Mijaran e er Ajuntament de Naut Aran. Ath delà, ja se dèren a conéisher en març es prumèrs candidats: Paco Boya entà sindic d'Aran, Juan Riu entà alcalde de Vielha-Mijaran, Víctor Rodríguez entà alcalde de Naut Aran e Paco Rodríguez Miranda entà alcalde de Bossòst. Enes listes publicades poderatz consultar era rèsta d'equips d'UA entàs ajuntaments, es entitats municipaus descentralizades e eth Conselh Generau.

Dauant es anoncis de retalhades indiscriminades en servicis tan essenciaus coma era sanitat e era educacion, eth sindic Paco Boya a avertit deth besonh de priorizar com sigue era sanitat e aplicar er objectiu dera austeritat en d'auti encastres mens vitaus entara qualitat de vida des ciutadans. De hèt, eth Conselh ja a començat a hèr es deuers enes sòns pressupòsti, en tot invertir en salut e redusir es despenes correntes. Ad aguest respècte, me semble fòrça susprenent que mentre Convergéncia anoncie retalhades drastiques en salut e educacion, se suprimís er impòst de successions as 500 famílies mès riques e se sage de baishar er IRPF as que guanhen mès de 120.000 èuros, damb era consegüenta pèrta d'ingrèssi entà finançar era salut o era educacion. Non sabem s'aguesta estratègia ei frut dera improvisacion o ua excusa entà deishar ara minima expression era foncion redistributiva des podèrs publics. Sus aguest ahèr, podetz liéger aguest interessant article deth diari El País.

Vos interessaràn es compromisi deth candidat Paco Boya entath Conselh, que se resumissen en "fomentar eth trabalh e garantir era qualitat sanitària", atau coma ua entrevista qu'eth diari El Punt a hèt a Juan Riu sus eth municipi de Vielha-Mijaran. Tanben vau era pena de dar un còp de uelh ath Diari de Campanha de Paco Boya e eth darrèr pòst de Maria Vergés sus eth periòde qu'encetam. Un periòde qu'afrontam damb tota era "illusion comprometuda", coma ditz Vergés, e totes es ganes entà hèr mès Aran entre toti e totes.

'Freeride'

Mentre era nhèu deth cap dera sèrra se’n va espantada, s’arreviscòle er esperit, a punt de gahar eth camin de cap tar infinit, que, com tot eth món sap, ei un lòc, un paisatge qu’ara a cambiat. Ei era lum, son es colors e es olors. Atau madeish, ei de besonh avertir que d’aguesta calorassa auançada non en pòt gésser arren de bon, qu’ua calorassa d’ostiu quan non ei ostiu pòt embromar er enteniment… Er iuèrn mos a deishat era experiéncia deth limit. En lumedan s’i jògue era esséncia dera aventura: liura e sauvatja, despossedida de quinsevolh arraïtzament espaurit. Ei çò que subergés quan vedem ad aqueri tipes alhocadi que pòrten ath limit eth sòn alhocament conscient quan baishen pera nhèu en aqueri lòcs que n’es crabes gosarien caushigar. Formen part deth món “freeride” e es aranesi Anna Geli e Nil Torremocha mos les an mostrat en un bon documentau entath canal Hèm TV. Era libertat d’èster un madeish. Aguesta ei era clau de vòuta deth dubte que se plantege dauant era metuda en risc dera pròpria vida, en tot desafidar eth mès elementau instint d’autoconservacion. Alavetz, descurbim qu’era natura non explique tot çò qu’auem d’umans, qu’era libertat ei ara fin era opcion qu’auem entà contradir-mos, permanentment ath delà. Toti èm animaus, mès era natura mos a lançat, sonque a nosati es umans, eth crudèu castig de saber-mos finits, ath limit tostemp. Pr’amor d’açò, mos estordim dauant des imatges deth “freeride”, perque accentue era tension e eth dilèma que conforme eth devier uman. Pr’amor d’açò, mos encamarde tant qu’es nòsti alhocadi non respècten era logica mès òbvia, perque era sua racionalitat ei lèu artistica. Ara ben, a jo non m’i trobaràn cap, aquiu, penjat ena sèrra.

(Diari Segre, 9 d'abriu de 2011)

Primauères

Es prumères alendades dera primauèra mos pòrten a víuer ua renaishença. A risc de repetir-me, ja hè lèu un an que, en començar era naua sason, i hègem referéncia ací. Inspiracions diuèrses, ues mès avientes qu’ues autes, an impregnat de flaira primaverau diuèrses e variades creacions artistiques, literàries sustot. Coma un recors abituau que torne e retorne, tant coma era sason arribe o tant com eth rebrembe adocit s’escampilhe pera ment creadora. Tanben i trobam, en d’auti encastres mès prosaics, ua volentat de mielhora. Era vocacion de renèisher, que didíem. Un desir renauit explosione damb totes es contradiccions qu’era astènia rigorosa mos permet de hèr a complir. Se hè dificil er esfòrç e eth cansament arrossègue ua vida dilhèu cansada, mès es talents son imperturbables, intactes e purs coma es alendades d’aire clarent e solei coratjós. De dificultats n’ei plen eth camin, que vos vau a condar, mès ua sòrta de moviment dera amna posse a arténher ua naua mèta, un rèpte mès gran e interpellant. De primauères n’i a fòrça, mès n’i a qu’an nostàlgia deth passat… e deth traspàs! Fortunosament, aguesta ei ua nostàlgia mès politica, deth qui desire un autogovèrn coma traspassat, mentre, per contra, fòrça competéncies s’an agut de mielhorar darrèrament. Ara fin, mès important qu’eth traspàs ei assolidar çò que dejà auem, que non ei pas pòc, e dignificar era vida deth qui demore ena tèrra, sustot quan cau predar-se, ara mès que jamès, per aquerò que mos hè a sostier-i, coma eth trabalh e era economia. ¿Non serà que, dempús deth traspàs, ei preferibla era fòrça dera renaishença encetada e era esplendor d’ua naua primauèra collectiva?

(Diari Segre, 26 de març de 2011)